Çocuklar ve Gençler için İnternet Güvenliği
ÖZET
İnternet güvenliği, son zamanlarda gelişen ve değişen teknoloji ile birlikte ele alınması gereken bir konu haline gelmiştir. Çocuklar, erişimi kolay olan internet ortamında bazı risklere maruz kalabilmektedirler. Çocukların internette yaşadığı olumsuzlukları ebeveynden çok arkadaşları ile paylaşması söz konusudur. Eğitimciler, bilgilendirme çalışmaları ile çocukları potansiyel risklere karşı nasıl bir yol izleyecekleri konusunda desteklemelidirler. Aileler ise çevrimiçi erişimi kısıtlamayarak çocuğun riskli davranışlara karşı önlem alması konusunda onları cesaretlendirmelidirler. İnternet erişimi konusunda çocuk kilidi programlarından yaralanmaları ve internet konusundaki kurallarla anlaşma içinde olmaları da işe yarayacaktır.
GİRİŞ
Bilgisayar ve internetin teknolojinin gelişmesiyle birlikte günlük hayatımıza nüfus ettiği çok açıktır. Öyle ki çok erken yaşlarda da kullanılmaya başlanmış ve sadece yetişkinlerin değil çocukların da vazgeçemediği erişim ve kullanım aracı haline gelmiştir (Orhan & Akkoyunlu, 2004). İnternetin zaman ve mekan kısıtlaması olmaksızın bilgiye ulaşma ortmamı sunması çocuklara olanaklar sağlarken, bazı riskleri de barındırdığı göz ardı edilmemelidir (Orhan & Akkoyunlu, 2004). Yasal olmayan, şiddet ve cinsellik içeren sitelere kolay erişim, tehlikeli insanlarla iletişim, oyunlara aşıırı bağımlılık, başlıca risklerdendir (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011). Akranlar arasında birbirine olan ilgiyi ifade aracı olarak uygunsuz fotoğraflar yollama arasında bir korelasyon bulunmuştur (Blau, 2011). Günlük hayatta çocuğun başına gelen tehlikeli durumlardan haberdar olmak mümkünken, internet ortamınsaki tehlikelerin fark edilemiyor olması doğaldır. Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Araştırma Projesi kapsamındaki aratırmaya göre; çocuklar internette yaşadığı olumsuz olaylar konusunda ailesinden çok arkadaşlarına danışmaktadır. Ailesine ya da arkadaşarına internet ortamındaki olumsuz olaydan hiç bahsetmeyen çocukların sayısı da araştırmadaki çocukların yaklaşık olarak yarısını oluşturmaktadır (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011). Çocukların şiddet içeren ve müstehçen yayın barındıran sitelere kolaylıkla ve tesadüfen girebiliyor olması, kimliği belirsiz kişiler tarafından kandırılma ve tacize maruz kalması ilerideki yaşamlarında kalıcı izler bırakabilmektedir (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011). Internet güvenliğinin sağlanması için yapılan çalışmalarda çocukların interneti hangi amaçla kullandıkları, hangi siteleri ziyaret ettikleri araştırılmıştır. Becker (2000), çocukların interneti en fazla oyun amaçlı ve sonrasında iletişim ve bilgiye ulaşım amaçlı kullandıklarını saptamıştır. Araştırmaların genelindeki bulgulara dayanarak, oyun amaçlı internet kullanımının büyük çoğunlukta olduğunu, ödev ve bilgiye ulaşma amaçlı kullanımın ise sıralamamlarda son sıralarda yer aldığı bulunmuştur (Orhan & Akkoyunlu, 2004). Yapılan araştırmadaki bulgulara göre, yaş büyüdükçe “oyun” amaçlı internette kullanımında azalma görülmüştür.
Eğitim kurmları ve ailelerin internetin etkili kullanımı ve yarattığı riskler hakkında tedbirli olması gerekmektedir (Orhan & Akkoyunlu, 2004). Yaşanan olumduzluklara rağmen, çocukların çevrimiçi olanakları kısıtlanmamalı, onların belli düzeydeki risklerle mücadele etme becerisi desteklenmelidir (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011). Eğitim kurumlarının internetin kullanım kuralları, internettenelde edilen bilginin değerlendirilmesi, sohbet ve e-posta kullanımında karşılaşabileceği sorunlar hakkında öğrencileri bilgilendirmesi ve eğitmesi doğru olacaktır (Orhan & Akkoyunlu, 2004). Çevrimiçi etkinliklerden çocukların olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla strateji ve yöntemlerin uygulanmasının yanı sıra bilinçlendirme çalışmaları yürütülmelidir (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011).
Aileler ise internette gezerken, sohbet ve e-posta kullanımlarında kişisel bilgilerinin verilmemesi konusunda çocuklarını uyarmalı ve internet kullanımı konusunda kurallar koyarak iş birliği içinde olmalıdır (Orhan & Akkoyunlu, 2004). Ne tür bilgilerin internet ortamında kullanılıp, hangilerinin kullanılmaması gerektiği ve internet kullanımı sırasında uyulması gereken kurallar açık ve net olarak ortaya konulmalıdır (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011). Ayrıca, çok az ebeveynin çocuklarının arkadaşlarıın evindeki internet kullanımı hakkında bilgi sahibi olduğu gözlemlenmiştir (Tomczyk & Kopecky, 2016). Çocukların şiddet ve pornografi gibi zararlı içerikli oyun ve programları internet kafelerde kullanma olasılığı yüksek olacağından bilinçlendirme çalışmaları internet kafe sahiplerine de uzanmalıdır (Çelen, Çelik, & Seferoğlu, 2011). Bu bilgilerin ışığında, bilgisayar kullanımı özelleştikçe, çocukların internetteki tehtid unsurlarına daha çok yaklaştığı söylenebilir (Tomczyk & Kopecky, 2016). Piyasada mevcut olan birkaç koruma programı incelenerek yasak siteler ve izin verilen siteler seçenekleri ile çocuklar için ebeveyn destekli kontrol sürdürülebilir. Daha geniş kapsamlı ele alınarak hazırlanmış olan “Web Çocuk Kilidi” filter programı kullanılabilir (Yiğit, Sığla, Aksungur, Erbağ, & Palaz, 2007).
Çocuklarımızı ilgilendiren bir çok konuda olduğu gibi, internet kullanımı konusunda da aile, okul, öğretmenler, yöneticiler birlikte hareket etmelidir (Orhan & Akkoyunlu, 2004).
KAYNAKLAR
Blau, I. (2011). Application use, online relationship types, self-disclosure, and internet abuse among children and youth: Implications for education and internet safety programs. J. Educational Computing Research, 45(1), 95-116.
Çelen, F. K., Çelik, A., & Seferoğlu, S. S. (2011, 2-4 Şubat). Çocukların internet kullanımları ve onları bekleyen çevrim-içi riskler. Akademik Bilişim, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Orhan, F., & Akkoyunlu, B. (2004). İlköğretim öğrencilerinin internet kullanımları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 107-116.
Tomczyk, L., & Kopecky, K. (2016). Children and youth safety on the internet: Experiences from Czech Republic and Poland. Telematics and Informatics, 33, 822-833.
Yiğit, T., Sığla, M., Aksungur, N., Erbağ, S., & Palaz, Ü. (2007, 31 Ocak- 2 Şubat). Çocuklar için internet güvenliği: Bir ebeveyn kontrol aracı. Akademik Bilişim, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
